Aprelin 3-nə keçən gecə qlobal ticarət tarixində çox mühüm hadisə ilə yadda qalacaq. ABŞ Prezidenti Donald Tramp 185 ölkədən idxal edilən mallara 10 %-lik gömrük rüsumu tətbiq edilməsi, həmçinin ticarət balansında ciddi asimmetriya olan dövlətlər üçün bu tariflərin 17 %-dən 49 %-ə qədər artırılması barədə sərəncam imzalayıb. Yeni qaydalara əsasən, 10 %-lik idxal rüsumu aprelin 5-dən, daha yüksək tariflər isə aprelin 9-dan qüvvəyə minəcək.
Bu qərar təkcə ABŞ iqtisadiyyatı üçün deyil, qlobal ticarət münasibətləri baxımından da əhəmiyyətli nəticələr doğura bilər. Tariflər əsasən ABŞ-ın ticarət balansında kəsir verdiyi ölkələrə tətbiq edilib və onların iqtisadiyyatına ciddi təsir göstərə bilər. Ən çox gömrük tarifinə məruz qalan ölkələr arasında Asiya dövlətləri və Avropa İttifaqı (Aİ) ön plandadır. Belə ki, ən çox tariflərin tətbiq edildiyi ölkələrə Kamboca - 49 %, Vyetnam - 46 %, Şri-Lanka - 44 %, Banqladeş - 37 %, Tailand - 36 %, Çin - 34 %, Tayvan - 32 %, İndoneziya - 32 %, İsveçrə - 31 %, Cənubi Afrika Respublikası - 30 %, Cənubi Koreya - 25 %, Yaponiya - 24 %, Malayziya - 24 %, Avropa İttifaqı (Aİ) - 20 %, İsrail - 17 % başçılıq edir.
İqtisadi müstəqillik İddiası
Qəribə görünsə də, ABŞ lideri bu addımları ölkəsinin iqtisadi müstəqilliyə nail olması məqsədilə atdığını bildirir. D.Trampın fikrincə, gömrük tariflərinin artırılması bütün ölkələri - həm dost, həm də rəqib dövlətləri - ABŞ-yə güzəştə getməyə məcbur edəcək. O, bu qərarı “Amerika iqtisadi müstəqilliyinin bəyannaməsi” adlandırıb və ölkəsinin yenidən qüdrətli və zəngin olacağına dair vəd verib: “Ölkəmizi 50 ildən çoxdur ki, soyurlar. Bu, bir daha olmayacaq”.
ABŞ-yə idxal edilən bütün xarici avtomobillərə aprelin 3-dən etibarən 25 %-lik əlavə tarif tətbiq edilir. Ekspertlərin hesablamalarına görə, bu qərar ABŞ-yə avtomobil idxalına ciddi təsir göstərəcək və bu sahədə ticarətin həcmini illik 600 milyard dollar azalda bilər. Amerika bazarına ən böyük avtomobil tədarükçüsü olan Yaponiyanın itkilərinin ilkin qiymətləndirməsi ildə 12 milyard dollar və ya ÜDM-in 0,25 %-i səviyyəsindədir.
Tramp administrasiyası hesab edir ki, yeni rüsumlardan illik 600 milyard dollar əlavə daxilolma əldə ediləcək ki, bu da ABŞ-nin 2024-cü ildə 1,2 trilyon dollara çatan ticarət defisitinin düz yarısını kompensasiya edəcək.
Üstəlik, Ağ Ev bəyan edib ki, əgər digər ölkələr cavab tədbirləri görsələr, ABŞ gömrük rüsumlarını daha da artıra bilər. Onun bəyanatına əsasən, ABŞ Prezidenti gömrük rüsumlarını artıra və ticari tərəfdaşlarla razılığa gəlindiyi təqdirdə azalda bilər. Maraqlıdır ki, Qazaxıstanın İqtisadiyyat Nazirliyi bəyan edib ki, ABŞ-yə ixrac edilən məhsulların yalnız 4,8 %-nə gömrük rüsumu tətbiq olunacaq. Halbuki ABŞ bu ölkəyə qarşı ümumi 27 %-lik tarif müəyyən edib.
Gözləntilərdən daha aqressiv tariflər
İqtisadçılar ilkin olaraq ABŞ-nin tarif siyasətinin daha yumşaq olacağını proqnozlaşdırırdılar. Lakin Beynəlxalq Maliyyə İnstitutunun ekspertlərinin fikrincə, yeni tariflər ABŞ-ın ən böyük ticarət tərəfdaşlarına, xüsusilə Meksika (ABŞ-yə ixracı ÜDM-in beşdə birini təşkil edir), Vyetnam (ÜDM-in 30 %-i) və Tailand (ÜDM-in 11,6 %) kimi ölkələrə ciddi zərbə vuracaq.
Ağ Ev bu tarifləri tətbiq edərkən, iki əsas strategiyanı nəzərdən keçirib: “нumşaq variant” - bütün ölkələrə 10 %-lik tarif tətbiq olunması və “sərt variant” - ticarət asimmetriyasının tam kompensasiyası məqsədilə daha yüksək tariflər müəyyən edilməsi. Tramp isə “orta yolu” seçərək, bunu “xeyirxah variant” adlandırıb. Çünki bu strategiya ABŞ-nin fərdi ölkələrlə ticarət balansındakı fərqin yalnız yarısını kompensasiya etməyə yönəlib.
