Yeni tapıntılar qan donorluğuna tamamilə yeni bir məna qatır. Bu, təkcə fədakarlıq deyil, eyni zamanda sizin sağlamlığınız üçün şəxsi bir qazanc da ola bilər.
HİT.az xəbər verir ki, müntəzəm qan donorluğu etmək yalnız ehtiyacı olanlara dəstək olmaqla kifayətlənmir, eyni zamanda donorların öz sağlamlığı üçün də müsbət təsirlər yarada bilər. Yeni bir araşdırma, qan donorluğunun bədənimizdəki qan tədarükünü yeniləyən hüceyrələrdə faydalı dəyişikliklərə səbəb ola biləcəyinə dair ilkin məlumatlar təqdim edir.
Francis Crick İnstitutu tərəfindən aparılan və "Blood" jurnalında dərc edilən araşdırmada, tez-tez qan donorluğu edən şəxslərdən alınan qan nümunələri təhlil edilib. Alimlər bu şəxslərin qan hüceyrələrinə çevrilən kök hüceyrələrində müəyyən genetik mutasiyalar aşkar edib. Bu mutasiyaların bədənin qan itkisinə cavab vermə qabiliyyətini yaxşılaşdırdığı müşahidə edilib, eyni zamanda lösemi kimi qanla əlaqəli xərçəng növlərinin riskini artırmadığı aşkarlanıb. Araşdırma bu cür mutasiyaların necə inkişaf etdiyini daha yaxşı başa düşməklə xərçəng araşdırmaları üçün yeni imkanlar yarada bilər.
Araşdırmada xüsusilə hematopoetik kök hüceyrələr (HSC) üzərində durulub. Bu hüceyrələr yetkin qan hüceyrələrinin yerini alaraq qan istehsalının əsasını təşkil edir. Lakin qan donorluğunun tez-tez donorluq edən şəxslərin HSC-ləri üzərindəki təsirləri indiyə qədər kifayət qədər öyrənilməmişdi. Bu məqsədlə, həyatları boyu 100-dən çox dəfə donorluq edən 200 yaşlı donorun HSC-ləri təhlil edildi və bu hüceyrələr yalnız 10 dəfə və ya daha az donorluq edən eyni yaşlı şəxslərlə müqayisə edilib.
HSC-lərin yetişmə prosesində bəzən genetik mutasiyalar nəticəsində ayrı bir qan hüceyrəsi populyasiyası yarana bilər. "Klon hematopoez" (CH) adlanan bu vəziyyət adətən zərərsiz olsa da, nadir hallarda bəzi klonlar xərçəngli hüceyrələrə çevrilə bilər. Araşdırmaçılar, tez-tez qan donorluğu edənlərlə az donorluq edən şəxslər arasında CH inkişaf etdirmə ehtimalı baxımından fərq olmadığını aşkar edib. Lakin tez-tez donorluq edənlərin klonlarının xüsusilə DNMT3A adlı gendə fərqli mutasiyalar daşıdığı müşahidə edilib.
CRISPR texnologiyası ilə dəyişdirilmiş insan kök hüceyrələri və siçanlar üzərində aparılan təcrübələr DNMT3A mutasiyalarının faydalı ola biləcəyini göstərir. Bu mutasiyalar qan itkisini təqlid edən stress şəraitində hüceyrələrin yeni qırmızı qan hüceyrələri istehsal etmə qabiliyyətini artırır. Bundan əlavə, lösemi riskini artırdığı məlum olan mutasiyalar iltihabi şəraitdə artım göstərərkən, bu vəziyyət DNMT3A dəyişiklikləri üçün keçərli deyil.
Araşdırmanın müəlliflərindən Dominik Bonnet qan donorluğunu "qan kök hüceyrələri üçün sağlamlıq məşqi" kimi təsvir edir. Bonnet deyir: "Qan hüceyrəsi istehsalına aşağı səviyyəli stress tətbiq edən fəaliyyətlərin kök hüceyrələrin yenilənməsinə şərait yaratdığını və xəstəlikdən çox hüceyrə böyüməsini dəstəkləyən mutasiyalara səbəb olduğunu düşünürük".
Lakin bu mutasiyaların xərçəngə qarşı qoruyucu olub-olmadığını anlamaq üçün daha çox araşdırma aparılması lazım olduğunu da vurğulayır.
Araşdırma potensial donorları narahat edəcək bir nəticə təqdim etmir. Əksinə, gələcəkdə aparılacaq araşdırmalar qan donorluğunun təkcə başqalarının həyatını xilas etməklə kifayətlənmədiyini, həm də donorların sağlamlığı üçün faydalı ola biləcəyini göstərə bilər. Əgər bu tapıntılar təsdiqlənərsə, qan donorluğu etmək üçün daha bir motivasiyamız olacaq.
Samir
