Astana danışıqları: hansı razılaşmalar əldə oluna bilər? – Siyasi şərhçilər ehtimallarını açıqladılar

Görüş mayın 10-da baş tutacaq.

“Danışıqlar Azərbaycanın hazırladığı sənəd əsasında aparılır. Biz indi sülh prosesində müsbət tendensiya görürük. Sərhədin delimitasiyasına başlanılıb. Təkcə delimitasiya deyil, həm də sərhədlərin demarkasiyası”.

Prezidentin sözlərinə görə, sərhədin delimitasiyası və demarkasiyası heç bir vasitəçi olmadan iki ölkə arasında əldə olunan razılaşmalar əsasında həyata keçirilir: “Bu, bir daha göstərir, bizə vasitəçi lazım deyil, xüsusən də o insanlar ki, məhz öz məqsədlərini güdürlər. Onlar yardım etmək istəmir, bizim bölgəyə siyasi və iqtisadi maraqları naminə müdaxilə etmək istəyirlər. Onlar bu alova yenidən odun atmaq istəyirlər. Biz Cənubi Qafqazda bunun baş verməsinə imkan verməyəcəyik. Otuzillik toqquşmadan sonra Ermənistan da aydın şəkildə anlayır ki, biz Cənubi Qafqazda sülh istəyirik. Sülh bu bölgədə sülh yalnız Azərbaycan ilə Ermənistan arasında normallaşma vasitəsilə əldə oluna bilər”.

Analitiklərin fikrincə, Almatı görüşündə sülhə dair çərçivə sazişinin razılaşdırılmış variantının müzakirə olunacağı ehtimalı var.

“Qazaxıstanda XİN başçılarının görüşü də vasitəçilərsiz danışıqlar formatına daxildir. Düzdür, görüş Almatıda keçiriləcək, amma bu, Qazaxıstanın vasitəçiliyi demək deyil. Rəsmi Astana da görüş barədə açıqlamasında danışıqlara sadəcə ev sahibliyi etdiyini bəyan etdi. Yəni, Qazaxıstan sadəcə olaraq, danışıqlar meydanıdır. Orada iki ölkənin nazirləri müzakirə aparacaqlar və kənar müdaxilə olmayacaq”.

“Hesab edirəm ki, bir sıra məsələlər tamamilə həll edilsə, bu, sülhlə bağlı çərçivə sənədində həllini tapacaq. Bir nömrəli məsələ Ermənistanın Konstitusiyasındakı Qarabağa iddia məsələsidir. Bu Konstitusiya dəyişməlidir. Digər məsələ delimitasiya və demarkasiya, eyni zamanda nəqliyyat-kommunikasiya ilə bağlı problemlərdir. Delimitasiya prosesinin artıq başladığını demək olar”.

“Məlum olduğu kimi, Qazaxın 4 kəndinin qaytarılması məsələsi artıq razılaşdırılıb. Ermənistan mayın 15-ə kimi bu kəndləri boşaltmalı və hər iki ölkənin sərhədçiləri demarkasiya olunmuş 12 kilometrlik ərazidə öz mövqelərində dayanmalıdırlar. Nəzərə alaq ki, Ermənistanın işğalı altında daha 4 kəndimiz var. Həmçinin sərhədlərin müəyyənləşdirilməsi ilə bağlı bir dəfə deyil, çoxsaylı görüşlərin keçirilməsi mümkündür. İki ölkə arasında müzakirə olunan məsələlərin ortaq məxrəcə gətirilməsinə böyük ehtiyac var. Danışıqların intensiv getməsi sülhün tezliklə əldə olunmasına və tərəflərin növbəti mərhələyə - normal qonşuluq münasibətinin bütün sahələrinin işlənməsinə gətirib çıxaracaq”.

“Xarici işlər nazirləri bundan əvvəl Almaniyada görüşmüşdülər, Berlin də etiraf etdi ki, vasitəçi deyil. İndi nazirləri başqa bir ölkənin ərazisində görüşməlidir. Çünki müharibədən sonra tərəflər dialoq üçün özgər meydan seçirlər. Yəqin Tokayev İrəvanda Paşinyanla razılaşıb ki, bu məsələ gündəmə gəlib”.

“Heç bir vasitəçinin iştirakı olmadan ikitərəfli görüşün keçirilməsinə dair razılaşmanın əldə olunması uğurdur. Çünki Azərbaycanın görüşün ikitərəfli formatda keçirilməsi təşəbbüsü özünü praktik şəkildə doğruldub. Bu mənada Almatı görüşü nəticəsiz başa çatsa belə, uğurlu proses kimi qiymətləndirilməlidir. Hesab edirəm ki, Almatı görüşündə nəticələr ola bilər. Görüşdə xüsusilə Zəngəzur dəhlizinin açılması ilə bağlı prosesin yerindən tərpədiləcəyini istisna etmirəm. Çünki həmin dəhliz artıq praktik şəkildə Qazaxıstanın özünün də marağındadır. Əgər Ermənistan bu gün Azərbaycanın bəzi layihələrinə, xüsusilə Orta dəhlizlə bağlı təşəbbüslərinə, eləcə də Avropaya gedən “yaşıl enerji” layihəsinə qoşulmaqda maraqlıdırsa, Zəngəzur dəhlizinin açılmasında həmişəkindən fərqli mövqe nümayiş etdirməlidir. Bu məntiqlə Almatıdakı görüş, xüsusilə də Zəngəzur dəhlizinin açılması məsələsində müəyyən irəliləyişlərə səbəb ola bilər”.

“Onların hədəfi danışıqların, sülh prosesinin pozulmasıdır”.

“Qazaxıstan tərəfinin məqsədi dialoqun məhsuldar olması, tərəflərin maraqlarına cavab verməsi, regionda sülh və sabitliyə şərait yaratmasıdır. Öz növbəsində Qazaxıstan üçün Cənubi Qafqaz regionunda sülh və sabitliyin davamlı olması vacibdir. Rəsmi Astana Cənubi Qafqaz coğrafiyasında həyata keçirdiyi layihələrin sabitlik və proqnozlaşdırıla bilən şəraitdə həyata keçirilməsini istəyir. Qazaxıstan prezidenti Cənubi Qafqazda nəqliyyat və logistika layihələrinin həyata keçirilməsinə diqqət yetirir. İrəvan Ermənistanın regional nəqliyyat sistemlərinə inteqrasiyasına imkan verəcək “Dünyanın kəsişməsi” layihəsi ilə çıxış edir. Qazaxıstan isə Ermənistana öz köməyini təklif edir. Lakin bir şərtlə ki, Ermənistan bu mühüm məsələdə Azərbaycanla razılığa gələ bilsin. Beləliklə, Qazaxıstan tərəfi açıq şəkildə bildirir ki, Ermənistan Transxəzər beynəlxalq nəqliyyat marşrutunun iştirakçısı ola bilər, təbii ki, yenə də Bakı ilə razılaşmalar əldə olunarsa”.

“Çünki tərəflər konkret nəticə əldə etmək üçün vasitəçilərsiz danışıqlar aparmağa razılaşırlar. Bu mənada Qazaxıstanın təklifi çox yerindədir və tərəflərin maraqlarına cavab verir. Xüsusən də Azərbaycanın. Təşkilatçı tərəf danışıqların ən rahat şəraitdə baş tutmasını təmin etməyə çalışır. Astana formatının uğurlu olacağına ümidlər böyükdür”.

“Regional təhlükəsizlik arxitekturası da əldə olunan razılaşmaların necə həyata keçiriləcəyindən asılı olaraq formalaşacaq”.