Qara qutu iki əsas hissədən ibarətdir: uçuş məlumatlarını qeyd edən “Flight Data Recorder” (FDR) və kokpitdəki səsləri qeyd edən “Kokpit Səs Yazıcısı” (CVR).

İndex.az xəbər verir ki, bu cihazlar tərəfindən verilən məlumatlar təyyarə qəzalarının və ya səmada fövqəladə vəziyyətlərin araşdırılmasında son dərəcə vacibdir. Bu iki cihaz arasında bir mühüm fərq var: CVR yalnız son 2 saatlıq məlumatları qeyd edir; FDR 25 saatlıq məlumatları qeyd edir.

Bu fərq son illərdə böyük müzakirələrə səbəb olub. Xüsusilə artan təyyarə qəzalarından sonra təhlükəsizlik mütəxəssisləri və digər insanlar məlumatların daha uzun müddət qeyd edilməsi lazım olduğunu vurğuladılar.

Qara qutu uçuş zamanı vacib məlumatları qeyd edən çox ağır bir cihazdır.

Təyyarənin məlumat yazıcısı kimi xidmət edən FDR son 25 saatlıq uçuş məlumatlarını qeyd edir. Bu məlumatlara təyyarənin mövqeyi, sürəti, hündürlüyü, mühərrik dəyərləri, pilotların təyyarəyə verdiyi əmrlər və bir çox digər kritik parametrlər daxil olsa da, FDR qəza sonrası hadisələrin həllinə böyük töhfə verərək təyyarənin uçuşu ilə bağlı ən ətraflı məlumatı təqdim edir.

CVR kokpitdəki səsləri qeyd edən digər cihazdır. O, pilotların öz aralarında olan danışıqlarını, radio vasitəsilə hava hərəkətinin idarə olunması ilə əlaqəsini, kabin heyəti ilə anonslarını və uçuş zamanı baş verən bütün digər səsli rabitələri qeyd edir. CVR həmçinin fövqəladə halları qeyd edir və qəzaların səbəblərini həll etməyə kömək edir. Təbii ki, yalnız son 2 saat qeyd olunur.

Bu məhdudiyyət əslində hava hərəkətinin təhlükəsizliyini təmin etmək üçün müəyyən edilmiş qaydadan irəli gəlir. CVR daim yeni məlumatları qeyd edir və köhnə məlumatlar avtomatik olaraq silinir. Buna görə də, qəza baş verdikdə, keçmiş qeydlərə daxil olmaq mümkün deyil.

Alaska Hava Yollarına məxsus “Boeing 737 MAX-9” təyyarəsində təcili çıxış qapısının havada partlaması hadisəsi də bu vəziyyəti yenidən gündəmə gətirib. Təyyarə qəzaya uğramadığı üçün CVR davamlı olaraq qeyd etməyə davam etdi və hadisənin baş verdiyi anı qeydə alan məlumatlar silindi.

Təyyarə Portlendə çatanda CVR cihazı yeni məlumatlarla doldu və keçmiş qeydlərə daxil olmaq mümkün olmadı.

Bu hadisədən sonra belə halların qarşısını almaq üçün daha uzun müddət qeyd edə bilən sistemlərin zəruriliyi yenidən müzakirə olunmağa başladı. Beynəlxalq Mülki Aviasiya Təşkilatı (ICAO) 2021 və daha sonra istehsal edilmiş təyyarələr üçün CVR qeyd müddətini 25 saata qədər artırmağı tövsiyə edib. Hazırda gündəmdə olan bu məsələ bəzi təyyarələrdə həyata keçirilməyə çalışılır.

Bununla belə, pilotlar üçün kokpitdəki bütün danışıqların uzunmüddətli qeydi məxfiliklə bağlı narahatlıqları vurğulayır. Yeni cihazların tətbiqinin baha başa gələcəyi bildirilsə də, qeydlərdən sui-istifadə riski də var.