ABŞ və Ukrayna Xarici İşlər nazirliklərinin heyyətləri Səudiyyə Ərəbistanının Ciddə şəhərində görüşüblər. İclasda Ukrayna 30 günlük müvəqqəti atəşkəsin dərhal həyata keçirilməsi təklifini qəbul etməyə hazır olduğunu açıqlayıb.
Hafta.az-ın yazdığına görə, ABŞ-ın tərəflərin qarşılıqlı razılaşması ilə uzadılması mümkün olan və Rusiyanın eyni vaxtda həyata keçirməsinə tabe olacaq atəşkəslə bağlı inkişaflar davam edərkən, Kremlin sözçüsü Dmitri Peskov "Tələsmək istəmirik" deyib.
Bəs, ABŞ-Ukrayna məsləhətləşmələri nəticəsində yaranan atəşkəs planına Rusiyanın münasibəti necə olacaq, prosesdə nə baş verəcək? İstanbul Aydın Universitetinin doktoru Murtəza Ocaklı bu sualları cavablandırıb.
"Rusiyanın atəşkəs təklifinə münasibəti, keçmiş strategiyaları və hazırkı hərbi vəziyyəti nəzərə alsaq, şərti cavab vermə ehtimalı kifayət qədər yüksəkdir" deyən Ocaklı əlavə edib: "Bu şərtlər arasında NATO-nun şərqə doğru hərəkət etməsi də var. Bura onun ekspansiyasının məhdudlaşdırılması və Rusiyanın ilhaq etdiyi ərazilərin tanınması və ya ən az təhlükəli ərazilər hesab edilməsi kimi tələblər yer almalıdır. Rusiya bu şərtlər yerinə yetirilənə qədər atəşkəs və ya danışıqlardan imtina etməyi seçə bilər, lakin ondan tamamilə imtina etmək ehtimalı az görünür”.
Rusiyanın bu münasibətini dəstəkləyən mühüm amillərdən birinin Ukraynaya verdiyi yardımdan asılı olmayaraq NATO ölkələrinin son üç əyalətdə göstərdiyi müqavimət olduğunu ifadə edən Ocaklı bildirib ki, bu prosesdə Rusiya nəinki möhkəm hərbi mövqe nümayiş etdirdi, həm də Ukraynadan torpaq almağı bacardı. “Bu vəziyyət Rusiyada özünə böyük inam yaradıb və beynəlxalq aləmdə mövqelərini möhkəmləndirib. Əgər ABŞ-ın yeni administrasiyası Rusiyanı dəstəkləsə, Rusiyanın mövqeyi ən pis ssenaridə belə, son üç ildəki vəziyyətdən heç də fərqlənməyəcək. Bu kontekstdə düşünmək istərdim ki, Putin müharibəyə başlamazdan əvvəl müəyyən etdiyi şərtlərdən əl çəkməyəcək və beynəlxalq təzyiqlərdən asılı olmayaraq strateji hədəflərini qoruyub saxlamaq əzmində olacaq. Ona görə də Rusiyanın atəşkəs təklifinə cavabını təkcə hərbi deyil, həm də siyasi və strateji hesablamalar formalaşdıracaq. Çünki bu məsələ Rusiya üçün həm tarix, həm də strategiya üçün vacibdir”, - deyə o bildirib.
Dr. Ocaklı deyib ki, Rusiya Ukraynanı öz təsir dairəsində görür və onun regionda strateji maraqlarını qorumağı hədəfləyir. “Rusdilli əhalini qorumaq üçün də bəzi səbəblər var. Digər mühüm amil Qərbin verdiyi vədlərə əməl etməməsidir. 1990-cı ildə ABŞ-ın dövlət katibi Ceyms Beyker Sovet lideri Qorbaçova NATO-nun şərqə doğru genişlənməyəcəyinə əmin olduğunu ifadə edən bəyanatlar verdi. Stepanov-Mamaladzenin 12 fevral 1990-cı il tarixli qeydlərində Beykerin Ottavada Açıq Səma Konfransı zamanı Sovet Xarici İşlər Naziri Eduard Şevardnadzeyə verdiyi əminlik var. Əgər birləşmiş Almaniya NATO-da qalarsa, onun yurisdiksiyasının şərqə doğru genişlənməsi ilə bağlı diqqətli olmalıyıq”, - o, qeydlərdə qeyd edib.
"1991-ci ildə Sovet İttifaqının dağılmasından sonra NATO-nun genişlənmə prosesi davam etdi və 1997-ci ildə imzalanan NATO-Rusiya Qurucu Aktı şərqə doğru genişlənməni tamamilə qanuniləşdirdi" deyən Ocaklı əlavə edib ki, Moskva taktiki olaraq qısa müddətdə bəzi güzəştlərə getsə belə, uzunmüddətli perspektivdə bu hədəflərindən əl çəkməyəcək.
Vladimir Putinin Ukrayna müharibəsində əsas məqsədlərindən biri 2014-cü ildə ilhaq etdiyi Krımın Rusiyaya məxsus olduğunu Qərbin rəsmən tanımasıdır. Kreml Krımın statusu üçün beynəlxalq legitimlik qazanmağı qarşısına məqsəd qoyub və bunu müzakirə olunmayan şərt kimi təqdim edir.
İkincisi, Rusiyaya qarşı tətbiq edilən iqtisadi sanksiyaların aradan qaldırılması böyük əhəmiyyət kəsb edir. Müharibəyə cavab olaraq Qərbin tətbiq etdiyi iqtisadi məhdudiyyətlər Rusiya iqtisadiyyatını gərginləşdirsə də, Moskva hesab edir ki, bu sanksiyalar zamanla aradan qalxacaq. Üçüncü məqsəd Qərb ölkələri tərəfindən dondurulmuş Rusiya maliyyə aktivlərinin geri qaytarılmasıdır və nəhayət, Rusiya Avropanın risksiz məsələlərində söz sahibi olmaq hüququnun tanınmasını istəyir. Xüsusilə, onun məqsədi NATO-nun genişlənməsinə qarşı çıxmaq və Qərbin Rusiyanın təhlükəsizlik problemlərini nəzərə almasını təmin etməkdir.
Ocaklı hesab edir ki, Putin bu məqsədlərə çatmaqla təkcə Ukrayna müharibəsində qalib gəlmək deyil, həm də Qərbə qarşı böyük geosiyasi qələbəyə nail olmaq istəyir. “Bu kontekstdə Kreml danışıqlara yalnız bu məqsədlərə nail olmaq ehtimalı yüksək olduğu halda girəcək. Xüsusilə Səudiyyə Ərəbistanının vasitəçiliyi ilə aparılan danışıqlar Rusiyanın bu məqsədlərinə doğru konkret nailiyyətlərin əldə olunması ümidi üçün məqbul əsas sayıla bilər”, - o fikrini tamamlayıb.
