"ABŞ faydalı qazıntlarla bağlı yeni sazişlə Avropanı Ukraynadan tamamilə sıxışdırıb çıxarmaq istəyir..."
ABŞ-ın Ukrayna ilə bağlamaq istədiyi yeni faydalı qazıntılar sazişi Vaşinqtonun Ukraynanın təbii sərvətləri üzərində nəzarətini gücləndirmək və Avropanı tamamilə kənarda saxlamaq cəhdidir.
Moderator.az xəbər verir ki, bu barədə "The Times" və "Bloomberg" nəşrləri yazıb.
Qeyd edilir ki, Tramp administrasiyası bu saziş vasitəsilə Ukraynanı faktiki olaraq iqtisadi cəhətdən asılı vəziyyətə salmaq niyyətindədir. Ukrayna rəsmiləri isə bu təklifi "dəhşətli" və "qəbuledilməz" adlandıraraq onun ölkənin müstəqilliyini və iqtisadi azadlığını ciddi şəkildə məhdudlaşdıracağını bildirib.
ABŞ-ın Ukrayna üzərində nəzarət planı
Mətbuatda yayılan sənəd layihəsinə əsasən, ABŞ Ukraynanın enerji və mədən sənayesinə qoyulacaq investisiyalarda "ilk təklif hüququ" əldə etmək istəyir. Bu, ABŞ-ın Ukraynanın yol, dəmiryolu, liman, neft-qaz və digər mühüm sektorlarına nəzarətini genişləndirmək imkanı verəcək. "Bloomberg" yazır ki, Vaşinqton bu addımla Avropanı tamamilə kənarda saxlamağa və Ukrayna üzərində iqtisadi dominantlıq qurmağa çalışır.
Müqaviləyə əsasən, ABŞ Ukraynanın təbii sərvət hasilatına və infrastruktur layihələrinə qoyulan sərmayələrə tam nəzarət edə biləcək. Bunun üçün birgə investisiya fondu yaradılacaq və ABŞ burada üstünlük əldə edəcək. Müqavilənin şərtlərinə görə:
- ABŞ fondun idarə heyətinə 5 üzvdən 3-nü təyin edəcək, yəni fondun fəaliyyətinə faktiki nəzarət edəcək;
- Ukrayna hökuməti yeni hasilat layihələrinin gəlirinin 50 faizini bu fonda yönləndirməli olacaq;
- ABŞ fonduna təqdim olunan investisiya layihələri başqa ölkələrə "daha sərfəli" şərtlərlə təqdim edilə bilməyəcək;
- ABŞ Ukraynanın faydalı qazıntıları, neft və qazını digər alıcılardan əvvəl almaq hüququ əldə edəcək;
- Ukrayna strateji rəqib ölkələrə mühüm faydalı qazıntıları satmaqdan məhrum ediləcək.
Bu sazişin müddəti məhdud deyil, yəni Ukraynanın uzunmüddətli iqtisadi siyasətinə ciddi təsir göstərəcək.
Ukraynanın iqtisadi və siyasi müstəqilliyinə təhdid
"The Times" yazır ki, Tramp administrasiyasının bu təzyiqi ABŞ-ın Ukraynaya etdiyi hərbi və maliyyə yardımı müqabilində irəli sürülüb. Lakin sazişin mövcud forması Ukraynanın iqtisadi müstəqilliyini məhdudlaşdıraraq onu tamamilə Vaşinqtona bağlayır. Xüsusilə də ABŞ-ın saziş müddətini məhdudlaşdırmaması və onun icrasına dair konkret təminatlar verməməsi Kiyev üçün ciddi problemlər yaradır.
Bundan əlavə, ABŞ Zaporoje Atom Elektrik Stansiyasını (AES) da bu iqtisadi sazişə daxil etməyi təklif edib. Bu isə Ukrayna hökumətində əlavə narahatlıq yaradıb. Ukraynalı rəsmilər bu təklifi ölkənin enerji sektorunun strateji obyektlərinə müdaxilə kimi qiymətləndirir.
"Bloomberg" yazır ki, ABŞ-ın Ukraynaya qoyduğu bu tələblər Avropanı tamamilə prosesdən kənarda saxlayır və Ukraynanın strateji tərəfdaşlarını Vaşinqtonun maraqları çərçivəsində hərəkət etməyə məcbur edir.
Sazişin nəticələri və Kiyevin cavabı
Hazırda sazişin detalları müzakirə mərhələsindədir və Ukrayna bu həftə ABŞ-a öz düzəlişlərini təqdim edəcək. Ukrayna hökuməti sazişin şərtlərini yumşaltmağa və daha balanslı bir müqavilə əldə etməyə çalışır. "The Times" qeyd edir ki, əgər ABŞ-ın irəli sürdüyü şərtlər dəyişməz qalarsa, bu, Ukrayna üçün təhlükəli presedent yaradacaq və onun iqtisadi suverenliyini əhəmiyyətli dərəcədə məhdudlaşdıracaq.
Nəşr vurğulayır ki, Tramp administrasiyasının Ukraynanı güzəştlərə məcbur etməsi sülh danışıqlarına töhfə vermək əvəzinə, ölkəni daha da zəiflədə bilər. Ukrayna rəsmiləri isə bildirir ki, bu saziş ölkənin iqtisadi müstəqilliyini qorumadan imzalanarsa, Kiyev beynəlxalq səviyyədə dəstəyi itirə bilər.
