“Ermənistan yenidən savaş başlatmaq iqtidarında deyil” - Fərəc Quliyev

Ermənistan hakimiyyəti xarici auditoriyaya yönəlmiş sülhə hazır olması barədə bəyanatlara baxmayaraq, Azərbaycanla yeni müharibəyə fəal şəkildə hazırlaşır. Bu barədə "Caliber.az" məlumat yayıb. Nəşr qeyd edib ki, rəsmi İrəvanın son hərəkətlərinin bütün məntiqi, revanşist əhvali-ruhiyyə ilə dolu və güclü şəkildə militarizasiya olunan, regionun tezliklə erməni tərəfinin təhrik etdiyi növbəti müharibə ilə partlayacağını göstərir. Üstəlik, Ermənistan artıq qarşıdurmanın yeni mərhələsinə hazırlıqlarını gizlətmir. Keçən həftə hökumətin iclasında elan edilib ki, ehtiyatda olanların növbəti toplanışları Ermənistanda 1 aprel - 13 iyun tarixlərində keçiriləcək: "İrəvan apreldə müharibəyə başlamağı planlaşdırır". Nəşr vurğulayıb ki, toplanan faktlar və məlumatlar sərhəddə qəsdən aqressiv hərəkətlərə hazırlıqdan xəbər verir ki, bu da yeni eskalasiya təhlükəsini daha real edir: "Bütün mövqelər tunellər sistemi ilə bir-birinə birləşib və erməni diversantların Azərbaycana qarşı təxribat törətməsi üçün nəzərdə tutulub. Ermənistan zorakı təxribata məqsədyönlü hazırlıq aparır, yeni reallıq yaratmağa can atır, sonra isə bunu artıq baş vermiş hadisə kimi təqdim etməyə çalışacaq. Məqsəd ondan ibarətdir ki, sərhəddə vəziyyətin sürətlə dəyişməsi Azərbaycanı yeni fakt qarşısında qoysun, Bakını işğalın özünə deyil, onun nəticələrinə reaksiya verməyə məcbur etsin". Qeyd edək ki, son günlərdə şərti sərhədlərdə təxribatlar yaşanmaqda, Aİ-nin "müşahidə missiyası"nın fəallığı artmaqdadır. Əlavə olaraq, Ermənistanda revanşistlərin aktivləşməsi də müşahidə olunmaqdadır. 

 - Ermənistanın Azərbaycanla yenidən müharibəyə başlaması inandırıcı deyil. İlk növbədə buna zərurət yoxdur. Digər tərəfdən Ermənistanın bunu icra etməyə yetərli gücü yoxdur. Hazırda elə bir şərait yaranıb ki, Ermənistan seçim qarşısındadır. Avropa ilə Rusiya arasında seçim etmək ərəfəsindədir. Belə məqamda Ermənistanın hansısa münaqişəyə başlaması, hətta təxribatlar törətməsi İrəvana sərfəli deyil. Nəzərə alaq ki, son günlər ABŞ-nin Rusiyaya bir qədər nəfəslik verməsi Moskvanı dirçəldib. İrəvan ehtiyatlanır ki, Ermənistan daxilində Rusiyanın silahlı qüvvələri müəyyən manevrlər edə bilərlər. Hətta çevrilişə əl atarlar. Rusiya qoşunları 102-ci hərbi bazanı tərk edərək bəzi yerlərə gedirlər, özlərini göstərirlər.

 - Ermənistanın silahlanması Rusiyadan qopmaq üçün hazırlıqdır. Onsuz da erməni ordusu yoxdur, hələ indi-indi yaranmağa başlayır. Ermənistan sərhədlərini erməni ordusu yox, rus sərhədçiləri qoruyurdu. İndi də sərhədin bir hissəsini ruslar mühafizə edir. Ermənistanın silah məsələsində Rusiyanı əvəzləməkdə məqsədi odur ki, Rusiyanın hərbi texnikalarından asılı olmasınlar. Bir ölkədən silah-sursat alırsansa, onun ehtiyat hissələri, xidməti və s. məsələlər də var. Rusiya günün birində bunları kəsə bilər. Əgər Ermənistan Rusiyadan uzaqlaşmaq siyasəti aparırsa, KTMT-dən ayrılırsa, silahlanmanı başqa ölkələr vasitəsilə həyata keçirməlidir. Ermənistan silahlı qüvvələri tədricən NATO sisteminə keçəcək. Ermənistandakı aktivlik, silahlı qüvvələrin hazırlanması və təlimlər daxildəki çaxnaşmaya qarşıdır. Rusiyameyilli siyasətçilər - S.Sarkisyan, R.Köçəryan fəallaşıblar. Revanşist qüvvələr güman edirlər ki, bir qədər dirçələn Rusiya Ermənistandakı proseslərə əl atacaq. İrəvan hökuməti də çevriliş cəhdlərinə qarşı hazırlıq görür. Belə gözləntilər var idi. Ona görə də ABŞ səfirliyinin Ermənistanda 2 mindən çox əməkdaşı var. Kiçik bir dövlətdə bu qədər əməkdaş saxlamaq Paşinyanın təhlükəsizliyinin təminatı üçündür. 

 - Kiçik təxribatlar ola bilər. Baş nazir Nikol Paşinyana tabe olmayan, ordu daxilində Rusiyaya bağlı qüvvələr təxribatlara əl ata bilərlər. Azərbaycan və Ermənistan arasında danışıqlar prosesini pozmaq üçün də buna gedərlər. Bütövlükdə isə Ermənistan Azərbaycana qarşı yenidən hərbi təcavüzü reallaşdıra bilməz. Azərbaycan artıq bölgə gücünə çevrilib. Üstəlik, Azərbaycan və Türkiyə bütün məsələlərdə birgə davranırlar. Bəxtiyar Ersay Paşanın (Azərbaycan müdafiə nazirinin müşaviri -red) dediyi kimi, "bir millət, iki dövlət, bir ordu"yuq. Sadəcə, Ermənistanın deyil, istənilən dövlətin Azərbaycana qarşı çıxması Türkiyəyə qarşı çıxmaq kimi dəyərləndirilə bilər. 

 - Rusiyanın bu oyundan qalib çıxması mümkün deyil. Düzdür, bir-iki həftə illüziya yaşadılar, yəqin ki, bir müddət də belə davam edəcək. Amma Ciddədə Ukrayna-ABŞ nümayəndələri arasında baş tutan görüşdə müəyyən razılaşmalar oldu. Tramp administrasiyası Ukraynaya hərbi və kəşfiyyat dəstəyini davam etdirmək qərarı aldı. Tramp dedi ki, onların məqsədi büdcədə hərbi xərcləri azaltmaq olsa da, indi bunun zamanı deyil. Çünki qarşılarında Rusiya və Çin var. Rusiyanın yaxın günlərdə bu məsələdə şapalaq yeməsinin şahidi olacağıq. Ukrayna 30 günlük atəşkəsə razılıq verib. Rusiya rəhbəri V.Putinin cavabı gözlənilir. Putin "yox" deyən kimi vəziyyət xeyli dərəcədə mürəkkəbləşəcək. Əslində, Trampdan sonra Rusiya-Ukrayna cəbhəsində ciddi dəyişiklik yoxdur. Əvvəlki kimi davam edirlər. O baxımdan Rusiya dirçəlməyəcək. Amma belə bir ehtimal olduğunu düşünərək məsələyə yanaşsaq, əlbəttə ki, Rusiya dirçələn kimi Ermənistana, Cənubi Qafqaza, postsovet məkanına əl atmağa çalışacaq. Bu dövlətin institutlaşmış bir siyasəti var. Hətta Zəngəzur dəhlizinin açılması Rusiyaya ciddi şəkildə lazım olduğu halda indi açılmasını istəmirdi. Çalışırdı ki, Paşinyanı dəyişsin, sonra ona tabe olan, onun qulu olan fiqurlarla dəhlizin açılmasına nail olsun. Zəngəzur dəhlizinin açılması ilə Ermənistanda çiçəklənmə başlayacaq və Paşinyan möhkəmlənəcək. Rusiya bunu istəmirdi, amma layihə alınmadı və bu məsələ yubandı. Düşünürəm ki, artıq qatar gedib və Rusiyanın təzədən bu məsələlərə qayıtması qeyri-mümkündür. 

 - Prosesin dalana dirəndiyini, ləng getdiyini demək olmaz. Arxa qapı diplomatiyası deyilən anlayış var. İş gedir və hazır məhsulu masa üzərinə qoyurlar. Məncə, bu, doğru yanaşmadır. Əgər bişirilməmiş məhsulu masa üzərinə qoysalar, Rusiya mütləq "bişmiş aşa su qatacaq", prosesə mane olacaq. Ona görə bəzi məsələlər qəfil ortalığa çıxarılır. Məsələn, "Konstitusiya dəyişikliyi olmayacaq" deyiləndən sonra Paşinyan çıxıb "Konstiutusiyada dəyişiklik mütləqdir" deyə açıqlama verir. Yaxud, Zəngəzur dəhlizindən danışır və s. Yəni sülh prosesi, danışıqlar normal şəkildə irəliləyir, tələsmək üçün əsas yoxdur. Sadəcə olaraq Paşinyanın vəziyyəti elədir ki, həm Azərbaycanla danışmalı, həm Qərbdəki tərəfdarlarını razı salmalı, həm də Rusiyanı, İranı çox hürkütməməlidir. Bununla yanaşı, daxildəki müxalifətin əlindən də bəzi şüarları almalı, təzyiqlərin qarşısında dayanmalıdır. Paşinyanın müəyyən qədər yarımgizli fəaliyyəti bununla bağlıdır. 

 - Paşinyan "Ermənistan bu məsələdə üzərinə öhdəlik götürməyib" açıqlamasını Azərbaycanla münasibətlər kontekstində söyləmir. 2020-ci ilin 10 noyabrında imzalanmış üçtərəfli bəyanatda Rusiyanın dəhlizə nəzarət etməsi ilə bağlı bir müddəa var. Paşinyan bunu birmənalı istəmir. Ermənistanın ağaları da bunu istəmirlər. Paşinyan məhz buna görə öhdəliklərdən imtina edir. Amma görürsüz, Azərbaycan qatarlarının, Türkiyə TIR-larının Zəngəzurdan keçə biləcəyini deyir. Baş nazir İrəvan hökumətinin mövqeyini nisbətən yumşaldır, çünki istənilən açıqlaması erməni müxalifəti tərəfindən fərqli yozulur. İddia edirlər ki, Paşinyan Zəngəzur ərazisini Azərbaycana güzəştə gedir. Ona görə məsələlər etap-etap, cəmiyyəti, ictimai fikri hazırlaya-hazırlaya irəliyə doğru gedir. Bu da Azərbaycanın vizyonuna uyğun gedişatdır, narahatlığa ehtiyac görmürəm. Əlbəttə, mən Ermənistandan sülh göyərçini düzəltmək fikrində deyiləm. Güclü olmadığımız dönəmdə ayağımız nə zaman büdrəsə, Ermənistan Azərbaycanı hətta işğal etməyə belə cəhd edir. Bu, başqa məsələdir. Biz çomağı əlimizdə hazır saxlamalıyıq. Amma indiki məqamda Ermənistanın Azərbaycanın ortaya qoyduğu yol xəritəsini pozmaq üçün nə imkanları, nə də istəyi var.