ABŞ Prezidenti Donald Trampın xüsusi nümayəndəsi Stiven Vitkoff Rusiyaya səfər edib prezident Putinlə görüşdükdən sonra Bakıya enib.
Səfərin məqsədi, mümkün görüşlər və ya ondan sonra baş vermiş hadisələr barədə hələlik məlumat yoxdur. Bu, sadəcə olaraq qısa bir texniki eniş idi? İran müzakirə olundu? ABŞ və Rusiya prezidentləri arasında mümkün görüşdən söhbət gedirdi? Yoxsa səfər Ermənistan-Azərbaycan sülh prosesi ilə bağlı idi? Hələ spekulyasiya üçün kifayət qədər yer var.
Bununla belə, qeyd etmək lazımdır ki, bu, Tramp administrasiyasının rəsmisi ilə Cənubi Qafqaz arasında təsdiqlənmiş ilk təmasdır.
Analitiklər prezident Trampın nə vaxt diqqətini regiona yönəldəcəyini proqnozlaşdırmağa çalışırlar. İndi biz bu səfəri bu istiqamətdə ilk addım hesab edə bilərik. Ermənistanla Azərbaycan arasında sülh yolu ilə nizamlanma üçün yeni açılan perspektivlərin Vaşinqtonun diqqətini cəlb etməsi ehtimalı kifayət qədər yüksəkdir. Ukrayna sülh cəbhəsindəki mübahisəli hadisələrdən sonra Ermənistan və Azərbaycan arasında sülh sazişi prezident Tramp üçün cüzi bir bəhrə ola bilər.
Son bir ay yarım ərzində İrəvan və Bakı Vaşinqtonla əlaqə yaratmağa çalışır. Açıq mənbələrə görə, Ermənistan mühafizəkar dini dairələr vasitəsilə hərəkət edib, Azərbaycan isə yəhudi dini icmasının nümayəndələri ilə əlaqələrindən istifadə edib. Nəticədə Vaşinqtonda Ermənistan-Azərbaycan nizamlanması məsələsi bu iki təsir qrupu arasında qarşıdurmaya çevrildi.
Gözləmək olar ki, onlar əsasən bir-birlərini neytrallaşdıraraq bir növ dalana dirənəcəklər. Bununla belə, hər iki tərəfdən əlavə resurslar balansın dəyişməsində həlledici rol oynaya bilər.
Prezident Əliyevin Trampın namizədliyini dəstəkləməsi və onun ABŞ seçkilərində gözlənilən qələbəsi, şübhəsiz ki, Azərbaycan üçün bir plyusdur. Prezident Tramp seçki kampaniyası zamanı ona qarşı xoşagəlməz rəftar edən liderləri unutmur – onun prezident Zelenski və bir sıra Avropa liderləri ilə münasibətləri buna sübutdur. Bu kontekstdə Prezident Əliyevin ona ünvanladığı müsbət fikirlər ümumi fondan seçilir.
Digər tərəfdən, Ermənistanın Bayden administrasiyası ilə Strateji Tərəfdaşlıq Xartiyasını imzalaması da vəziyyətə ciddi təsir edə bilər.
Bundan əlavə, Azərbaycanın geosiyasi üstünlükləri var: əhəmiyyətli karbohidrogen ehtiyatları və 2020 və 2023-cü illərdə hərbi kampaniyaların qalibi kimi reputasiya. Bu, çox güman ki, danışıqlarda Azərbaycan diplomatlarının əlinə keçəcək.
Prezident Tramp spesifik məsələlərlə qısa, lakin intensiv məşğulluğu ilə tanınır: təxminən iki həftə ərzində ABŞ bürokratiyası müsbət nəticə əldə etməyə çalışaraq bütün diqqətini bir problem üzərində cəmləşdirir. Bu, keçmişdə də olub. Vitkoffun səfəri ilk qurulan əlaqə oldu - gəlin görək hadisələr daha da necə inkişaf edəcək.
P.S. Başqa bir sual açıq qalır: Tramp administrasiyası Cənubi Qafqaza Şərqi Avropanın bir hissəsi kimi baxır, yoxsa Yaxın Şərq regionu? Stiven Vitkoff Yaxın Şərqə cavabdehdir. Onun Rusiya ilə dialoqu da maraqlıdır: niyə o? Prezident Tramp ona digər vasitəçilərdən daha çox güvənirmi? Belə görünür ki, prezident Trampın komandası müəyyən ölkələri (o cümlədən Türkiyəni) fərqləndirməyə başlayıb, onları artıq avtomatik olaraq “Avropa” kimi təsnif etmir. Bu qavrayışın Ağ Evin yeni administrasiyasının gözündə nə dərəcədə müsbət və ya mənfi olacağı hələ də qaranlıq qalır.
